خاص هيئة علماء فلسطين
6/6/2024
بسم الله الرحمن الرحيم
الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على سيد المرسلين وعلى آله وصحبه أجمعين، وبعد:
فإن الجمعيات الخيرية وكلاء عن المضحي في أداء الأضحية، وقد اتفق العلماء على جواز الوكالة في الأضحية، سواء في شرائها أو ذبحها أو توزيعها على المستحقين.
وعليه فإن توكيل المضحي جمعية خيرية أو فرداً بشراء الأضحية عنه وذبحها وتوزيعها أمر مشروع، فقد صح أن النبي صلى الله عليه وسلم، وكّل من يشتري له أضحيته، ووكل غيره بالذبح والتوزيع حيث وكل علياً رضي الله عنه في نحر بُدُنه في الحج؛ حيث قال رضي الله عنه: (أمرني رسول الله صلى الله عليه وسلم أن أقوم على بُدُنه وأن أتصدق بلحومها وجلودها وأجلتها) رواه الشيخان.
أما تصرفات الوكيل في الأضحية، فهي مقيدة بأمرين:
الأول: يجب على الوكيل أن يلتزم بكل ما يُلزم به الأصيل كسلامة الأضحية من العيوب المخلة ومراعاة السن المجزئ ونحوها، وأن يمتنع عن كل ما يمنع منه الأصيل كأن يدفع بعضها أجرة للجزار ونحو ذلك.
الثاني: يحرم على الجمعيات الخيرية بعض ما يحل للمضحي فعله، لاسيما إذا حدد ذلك المضحي أو جرى العرف به، فمثلا جرى العرف أن الغرض الأساس بتوكيل الجمعيات الخيرية إنما هو إيصال الأضحية كاملة للفقراء والمساكين، فلا يصح للوكيل هنا ما يصح للمضحي من أكل بعضها، أو إعطاء بعضها للأغنياء، فالأصيل يحق له أن يأكل بعض أضحيته، أو أن يعطي بعضها للأغنياء صلة وبراً، ولا يحق ذلك للوكيل من جمعية أو غيرها لأن المعروف عرفا كالمشروط شرطا. ويباح للجمعيات الخيرية أن تطلب من المضحي أجرة زائدة على ثمن الأضحية على عملها في الوكالة بالأضحية وذبحها وتوزيعها.
ويجب على الجمعيات الخيرية أن تضع الأضحية حيث أراد المضحي في المكان أو البلد الذي أراده.
فلا بد أن تقدم الأضحية للبلد الذي أراد المضحي أن تقدم له، فإذا وكل المضحي أن تذبح له الجمعية أو المؤسسة في الصومال لا يصح له أن يذبحها في اليمن ولا العكس، فلا بد من الالتزام بتوجيه المضحي ومراده.
هذا والله أعلى وأعلم.
لجنة الفتوى في هيئة علماء فلسطين
Hayır Kurumlarının ve Vekillerin Kurban İle İlgili İşlemleri Hakkında Fetva
Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla,
Hamd, âlemlerin Rabbi olan Allah’a mahsustur. Salat ve selam, gönderilmişlerin en şereflisi olan Peygamberimiz Muhammed’e, onun âline ve sahabesine olsun.
Hayır kurumları, kurban kesiminde vekil olarak hareket ederler ve kurbanın kesilmesi için vekil tayin etmek alimlerin ittifakıyla caizdir. Bu, kurbanın satın alınmasında, kesilmesinde veya hak sahiplerine dağıtılmasında geçerlidir.
Buna göre, kurban kesmek isteyen kişinin hayır kurumunu veya bir kişiyi kurbanını satın alması, kesmesi ve dağıtması için vekil tayin etmesi meşrudur. Peygamber Efendimiz (s.a.v.), kurbanını satın alması için bir kişiyi vekil tayin ettiğine ve başka birini de kurbanını kesip dağıtması için vekil tayin ettiğine dair sahih hadisler bulunmaktadır. Peygamber Efendimiz (s.a.v.), Ali’yi (r.a.) hacda kurbanlarını kesmesi ve etlerini, derilerini ve örtülerini sadaka olarak dağıtması için vekil tayin etmiştir. Bu hadis Buhârî ve Müslim tarafından rivayet edilmiştir.
Vekilin kurban üzerindeki işlemleri iki husus ile sınırlıdır:
Vekil, kurbanın sahibi olan kişinin uyması gereken tüm şartlara uymak zorundadır. Örneğin, kurbanlık hayvanın kusursuz olması, kurban edilecek yaşta olması gibi şartlara riayet etmeli ve kurban sahibinin yapamayacağı şeyleri yapmaktan kaçınmalıdır. Örneğin, kasaba kurban etinden bir kısmını ödeme olarak vermek yasaktır.
Hayır kurumlarına, kurban sahibinin yapabileceği bazı şeyler haram kılınmıştır, özellikle kurban sahibi tarafından belirtilmişse veya gelenek haline gelmişse. Örneğin, hayır kurumlarının vekil tayin edilmesindeki ana amaç, kurbanın tamamını fakir ve muhtaçlara ulaştırmaktır. Bu durumda, vekil olan hayır kurumu, kurban sahibinin yapabileceği gibi kurbanın bir kısmını yiyemez veya zenginlere veremez. Kurban sahibi, kurbanın bir kısmını yiyebilir veya zenginlere hediye edebilir, fakat vekil olan kurum veya kişi bunu yapamaz. Bilinen bir gelenek, şart gibi kabul edilir. Hayır kurumları, kurban kesimi ve dağıtımı için kurban sahibinden kurban bedeline ek olarak bir ücret talep edebilirler.
Hayır kurumları, kurban sahibinin istediği yere kurbanı ulaştırmalıdır. Kurban sahibinin belirttiği yerde veya ülkede kurban kesilmelidir. Örneğin, kurban sahibinin Somali’de kurban kesilmesini istemesi halinde, kurban Yemen’de kesilemez ve tersi de geçerlidir. Kurban sahibinin talimatlarına ve isteklerine uymak zorunludur.
Bu Allah’ın en iyi bilendir.
Filistin Âlimler Birliği Fetva Kurulu
